天天看点

故宫御花园里的三种奇石

故宫御花园里的三种奇石

故宫御花园里的三种奇石

周 乾

御花园位于故宫中轴线的北部,为明清帝后休憩的场所。其景观特色之一,即为园林内点缀的奇石。这些奇石源于自然,却与历史人文气息有着密切的联系,为大陆古代赏石文化的重要组成部分。故宫御花园里的奇石,以木变石、纹理石、珊瑚石为典型代表。

绛雪轩(位于御花园东南部位)前的庭院内,有一块木变石(图1)。该石高约1.30米,宽约0.18米,坐落在高约1.10米的圆盆形石座上。其外观类似于被切开的树干,正面平整,背面呈弧形。石材表面纹理清晰,与周边细小的斑片巧妙的融合。石材正面的中下侧,雕刻有乾隆帝的御制诗《咏木变石》,使得天然形成的木变石充满了人文意境。

故宫御花园里的三种奇石

图1  木变石

木变石的形成,主要源于树木与泥沙之间的交代作用。“交代”为化学变化及置换作用,即原有矿物分解、新矿物同时生成的过程。树木因地质或气候的变化而被推倒,并进入河湖的泥沙中。在成千上万年的地质时光中,密封在泥沙中的树木以水为媒介,与周边的矿物质产生交代作用,使得二氧化硅(SiO

2

)等物质取代了树木的组织结构。这样一来,树木就逐渐变成了木变石。需要说明的是,矿物质的部分元素可使木变石呈现不同的颜色。御花园中的木变石表面有较大面积的黑褐色,可反映其中含铁、锰等元素较多。

御花园内的这块木变石,为黑龙江将军富僧阿进献给乾隆帝的礼物。这块石头由康干河(位于大兴安岭附近)里的落叶松演化而成。乾隆帝命人将其放在御花园,并于三十一年(1766)正月,在石块正立面刻诗(图2):“不记投河日,宛逢变石年。磕敲自铿尔,节理尚依然。旁侧枝都谢,直长本自坚。康干虽岁贡,逊此一峰全”。乾隆帝在诗中特地说明:吐鲁番、哈密等地的官员几乎每年都要进贡木变石,但是每块木变石的尺寸很小(不足一尺),只能当磨刀石;但这块木变石不一样,不仅尺寸长、体型大,而且表面尚有清晰木纹,敲之又发出铿锵有力的声音,因而是一块难得的木变石。

故宫御花园里的三种奇石

图2  木变石上的乾隆御笔

天一门(位于园内正中)前的庭院西侧,有一块纹理石,其纹理形状犹如一名古人朝北斗七星作揖,因而又被称为“诸葛拜北斗”石(图3)。纹理石属于一种发育纹理化构造的岩石,其纹理是在内、外力的地质作用下形成。“诸葛拜北斗”石属于变质石英岩,石英含量超过85%,为石英砂岩或硅质岩经过地质作用而形成。在高温高压及矿物质的混合作用下,变质岩可发生物质成分的迁移或重新结晶。而在这种过程中,矿物质外部形态和排列方式的特点,使得岩石呈现出不同的纹理。纹理图案往往色彩醒目,或为韵律感形状,或为动植物形象,或为人物造型等,是园林赏石的重要观赏部分。对于“诸葛拜北斗”石而言,受分布不均的氧化铁影响,其表面呈现深浅不一的颜色,并相应形成这种特色图案。

故宫御花园里的三种奇石

图3  纹理石之“诸葛拜北斗”石

“诸葛拜北斗”石整体上大下小,呈僧帽形,高约0.70米(含假山形底托),最宽处约0.66米,坐落在高约0.45米的长方形须弥座上。岩石正面的颜色以褐色和灰色为主。褐色区域位于岩石正面的右侧,呈竖向宽条状,似乎把岩石从左往右分为“灰—褐—灰”3块。中间褐色区域内的下部,有若干灰色的小圆形,组成一个类似北斗七星的形状;左侧灰色区域的下部,有古人拱手、面向北斗七星作揖的褐色形状。上述天然纹理形成的造型,与《三国志》中,诸葛亮拜北斗七星续命的故事相似。诸葛亮长年征伐劳顿,自知寿命殆尽,因而设七星灯阵,每日祈拜延寿。需要说明的是:在大陆古代星象信仰中,“北斗七星”掌管人的死亡。“诸葛拜北斗”为自然形成的纹理,但又与古代历史有巧合,因而增添了这块石头的人文特色。

天一门前的庭院西侧,与纹理石相对的位置,有一块珊瑚石(图4)。由于其外观犹如成百上千条海参凝聚而成,因而又被称为“海参石”。珊瑚石的主要成分为碳酸钙(CaCO

3

)

,由珊瑚虫消化食物后的分泌物塑造而成,或由珊瑚虫本身的骨骼堆积而成。

珊瑚虫属于一种生活在海洋中的腔肠动物,以浮游的小生物为食,并摄取海水中的氧化钙(CaO)

及二氧化碳

(CO

2

)

,在体内合成碳酸钙,然后将其分泌出来,以塑造自己的壳体。

单个的珊瑚虫如米粒般小,但珊瑚虫一般为群居方式,易于形成较大的群体,且幼虫附在死去珊瑚虫的骨骼上生长,不断分泌出碳酸钙,因而形成体型较大的珊瑚石。

故宫御花园里的三种奇石

图4  珊瑚石之“海参石”

此“海参石”高约0.65米,最宽处约0.75米,底部最厚处约0.15米,坐落在高约0.45米的长方形须弥座上。从单体外观看,每个珊瑚石长度相近,体型均为中间粗、两端细、略带弯曲的管状物,且表面密布米粒大小的颗粒物,与海参的外形极其相似,不由令人感叹自然造物之奇妙。从组成方式来看,“海参石”为珊瑚石单体互相粘连而形成,其数量众多,色泽鲜明,彼此之间纵横交织、错落有致,给人以视觉上的灵动感。从整体造型看,“海参石”外轮廓为近似扇形,又犹如大量海参组成的一个插屏,形成御花园中的一处别致景观。由于珊瑚单体堆积的方式为自然而成,因而并非处处密实,部分珊瑚的堆积处形成孔洞,相应增添了视觉上的欣赏乐趣。

(《科技日报》2023年11月23日第7版载,有修改)

.data_color_scheme_dark{--weui-ORANGERED: #ff6146;--weui-BG-0: #111;--weui-BG-1: #1e1e1e;--weui-BG-2: #191919;--weui-BG-3: #202020;--weui-BG-4: #404040;--weui-BG-5: #2c2c2c;--weui-FG-0: rgba(255, 255, 255, .8);--weui-FG-HALF: rgba(255, 255, 255, .6);--weui-FG-1: rgba(255, 255, 255, .5);--weui-FG-2: rgba(255, 255, 255, .3);--weui-FG-3: rgba(255, 255, 255, .1);--weui-FG-4: rgba(255, 255, 255, .15);--weui-FG-5: rgba(255, 255, 255, .1);--weui-RED: #fa5151;--weui-REDORANGE: #ff6146;--weui-ORANGE: #c87d2f;--weui-YELLOW: #cc9c00;--weui-GREEN: #74a800;--weui-LIGHTGREEN: #3eb575;--weui-BRAND: #07c160;--weui-BLUE: #10aeff;--weui-INDIGO: #1196ff;--weui-PURPLE: #8183ff;--weui-WHITE: rgba(255, 255, 255, .8);--weui-LINK: #7d90a9;--weui-TEXTGREEN: #259c5c;--weui-FG: #fff;--weui-BG: #000;--weui-TAG-TEXT-RED: rgba(250, 81, 81, .6);--weui-TAG-BACKGROUND-RED: rgba(250, 81, 81, .1);--weui-TAG-TEXT-ORANGE: rgba(250, 157, 59, .6);--weui-TAG-BACKGROUND-ORANGE: rgba(250, 157, 59, .1);--weui-TAG-TEXT-GREEN: rgba(6, 174, 86, .6);--weui-TAG-BACKGROUND-GREEN: rgba(6, 174, 86, .1);--weui-TAG-TEXT-BLUE: rgba(16, 174, 255, .6);--weui-TAG-BACKGROUND-BLUE: rgba(16, 174, 255, .1);--weui-TAG-TEXT-BLACK: rgba(255, 255, 255, .5);--weui-TAG-BACKGROUND-BLACK: rgba(255, 255, 255, .05)}.data_color_scheme_dark{--weui-BTN-ACTIVE-MASK: rgba(255, 255, 255, .1)}.data_color_scheme_dark{--weui-BTN-DEFAULT-ACTIVE-BG: rgba(255, 255, 255, .126)}.data_color_scheme_dark{--weui-DIALOG-LINE-COLOR: rgba(255, 255, 255, .1)}.data_color_scheme_dark{--weui-BG-COLOR-ACTIVE: #373737}.data_color_scheme_dark{--weui-BG-6: rgba(255, 255, 255, .1);--weui-ACTIVE-MASK: rgba(255, 255, 255, .1)}.rich_media_content{color:#000000e5;font-size:17px;font-size:var(--articleFontsize);overflow:hidden;text-align:justify}.rich_media_content{color:#ffffffa6;color:var(--weui-FG-HALF)}.rich_media_content{position:relative;z-index:0}.wxw-img{vertical-align:bottom}.rich_media_content p{clear:both;min-height:1em}td p{margin:0;padding:0}@media screen and (min-width:1024px){body:not(.pages_skin_pc) :root{--appmsgPageGap: 20px}}:root{--articleFontsize: 17px}:root{--sab: env(safe-area-inset-bottom)}:root{--wxBorderAvatarRatio: 3}:root{--discussPageGap: 20px}:root{--appmsgPageGap: 20px}body,.wx-root,page{--weui-BTN-HEIGHT: 48;--weui-BTN-HEIGHT-MEDIUM: 40;--weui-BTN-HEIGHT-SMALL: 32}body,.wx-root{--weui-FG-1: rgba(0, 0, 0, .55);--weui-ORANGERED: #ff6146;--weui-BG-0: #ededed;--weui-BG-1: #f7f7f7;--weui-BG-2: #fff;--weui-BG-3: #f7f7f7;--weui-BG-4: #4c4c4c;--weui-BG-5: #fff;--weui-FG-0: rgba(0, 0, 0, .9);--weui-FG-HALF: rgba(0, 0, 0, .9);--weui-FG-1: rgba(0, 0, 0, .5);--weui-FG-2: rgba(0, 0, 0, .3);--weui-FG-3: rgba(0, 0, 0, .1);--weui-FG-4: rgba(0, 0, 0, .15);--weui-FG-5: rgba(0, 0, 0, .05);--weui-RED: #fa5151;--weui-REDORANGE: #ff6146;--weui-ORANGE: #fa9d3b;--weui-YELLOW: #ffc300;--weui-GREEN: #91d300;--weui-LIGHTGREEN: #95ec69;--weui-BRAND: #07c160;--weui-BLUE: #10aeff;--weui-INDIGO: #1485ee;--weui-PURPLE: #6467f0;--weui-WHITE: #fff;--weui-LINK: #576b95;--weui-TEXTGREEN: #06ae56;--weui-FG: #000;--weui-BG: #fff;--weui-TAG-TEXT-RED: rgba(250, 81, 81, .6);--weui-TAG-BACKGROUND-RED: rgba(250, 81, 81, .1);--weui-TAG-TEXT-ORANGE: #fa9d3b;--weui-TAG-BACKGROUND-ORANGE: rgba(250, 157, 59, .1);--weui-TAG-TEXT-GREEN: #06ae56;--weui-TAG-BACKGROUND-GREEN: rgba(6, 174, 86, .1);--weui-TAG-TEXT-BLUE: #10aeff;--weui-TAG-BACKGROUND-BLUE: rgba(16, 174, 255, .1);--weui-TAG-TEXT-BLACK: rgba(0, 0, 0, .5);--weui-TAG-BACKGROUND-BLACK: rgba(0, 0, 0, .05)}body,.wx-root{--weui-BG-6: rgba(0, 0, 0, .05);--weui-ACTIVE-MASK: rgba(0, 0, 0, .05)}@media screen and (min-width:1024px){body:not(.pages_skin_pc){background:#191919;background:var(--weui-BG-2)}}@media(prefers-color-scheme:dark){body:not([data-weui-theme=light]).my_comment_empty_data{background-color:#111}}.wx-root,body{--weui-BTN-ACTIVE-MASK: rgba(0, 0, 0, .1)}.wx-root,body{--weui-BTN-DEFAULT-ACTIVE-BG: #e6e6e6}.wx-root,body{--weui-DIALOG-LINE-COLOR: rgba(0, 0, 0, .1)}.wx-root,body{--weui-BG-COLOR-ACTIVE: #ececec}@media(prefers-color-scheme:dark){.wx-root:not([data-weui-theme=light]),body:not([data-weui-theme=light]){--appmsgExtra-BG: #121212}}@media(prefers-color-scheme:dark){.wx-root:not([data-weui-theme=light]),body:not([data-weui-theme=light]){--weui-ORANGERED: #ff6146;--weui-BG-0: #111;--weui-BG-1: #1e1e1e;--weui-BG-2: #191919;--weui-BG-3: #202020;--weui-BG-4: #404040;--weui-BG-5: #2c2c2c;--weui-FG-0: rgba(255, 255, 255, .8);--weui-FG-HALF: rgba(255, 255, 255, .6);--weui-FG-1: rgba(255, 255, 255, .5);--weui-FG-2: rgba(255, 255, 255, .3);--weui-FG-3: rgba(255, 255, 255, .1);--weui-FG-4: rgba(255, 255, 255, .15);--weui-FG-5: rgba(255, 255, 255, .1);--weui-RED: #fa5151;--weui-REDORANGE: #ff6146;--weui-ORANGE: #c87d2f;--weui-YELLOW: #cc9c00;--weui-GREEN: #74a800;--weui-LIGHTGREEN: #3eb575;--weui-BRAND: #07c160;--weui-BLUE: #10aeff;--weui-INDIGO: #1196ff;--weui-PURPLE: #8183ff;--weui-WHITE: rgba(255, 255, 255, .8);--weui-LINK: #7d90a9;--weui-TEXTGREEN: #259c5c;--weui-FG: #fff;--weui-BG: #000;--weui-TAG-TEXT-RED: rgba(250, 81, 81, .6);--weui-TAG-BACKGROUND-RED: rgba(250, 81, 81, .1);--weui-TAG-TEXT-ORANGE: rgba(250, 157, 59, .6);--weui-TAG-BACKGROUND-ORANGE: rgba(250, 157, 59, .1);--weui-TAG-TEXT-GREEN: rgba(6, 174, 86, .6);--weui-TAG-BACKGROUND-GREEN: rgba(6, 174, 86, .1);--weui-TAG-TEXT-BLUE: rgba(16, 174, 255, .6);--weui-TAG-BACKGROUND-BLUE: rgba(16, 174, 255, .1);--weui-TAG-TEXT-BLACK: rgba(255, 255, 255, .5);--weui-TAG-BACKGROUND-BLACK: rgba(255, 255, 255, .05)}}@media(prefers-color-scheme:dark){.wx-root:not([data-weui-theme=light]),body:not([data-weui-theme=light]){--weui-BTN-ACTIVE-MASK: rgba(255, 255, 255, .1)}}@media(prefers-color-scheme:dark){.wx-root:not([data-weui-theme=light]),body:not([data-weui-theme=light]){--weui-BTN-DEFAULT-ACTIVE-BG: rgba(255, 255, 255, .126)}}@media(prefers-color-scheme:dark){.wx-root:not([data-weui-theme=light]),body:not([data-weui-theme=light]){--weui-DIALOG-LINE-COLOR: rgba(255, 255, 255, .1)}}@media(prefers-color-scheme:dark){.wx-root:not([data-weui-theme=light]),body:not([data-weui-theme=light]){--weui-BG-COLOR-ACTIVE: #373737}}@media(prefers-color-scheme:dark){.wx-root:not([data-weui-theme=light]),body:not([data-weui-theme=light]){--weui-BG-6: rgba(255, 255, 255, .1);--weui-ACTIVE-MASK: rgba(255, 255, 255, .1)}}@media(prefers-color-scheme:dark){.wx-root:not([data-weui-theme=light]),body:not([data-weui-theme=light]){--discussInput-BG: rgba(255, 255, 255, .03)}}@media(prefers-color-scheme:dark){.wx-root:not([data-weui-theme=light]),body:not([data-weui-theme=light]){--nickName-FG: #959595}}@media(prefers-color-scheme:dark){body:not([data-weui-theme=light]) .rich_media_content img:not(.wx_img_placeholder){filter:brightness(.8)}}*{margin:0;padding:0}.rich_media_content *{max-width:100%!important;box-sizing:border-box!important;-webkit-box-sizing:border-box!important;word-wrap:break-word!important}

div.autoTypeSetting24psection > p,div.autoTypeSetting24psection > section{margin-bottom: 24px;}

继续阅读